Было гэта ў часы… Было гэта ў часы, калі Літа-Ліда была драўляным местам на высокім беразе.
Прыйшлі на зямлю нашу ворагі-татары, якія ўжо абрабавалі ўвесь поўдзень Русі.
Ішлі яны, татары, да горада галоўнага крыжакаў на поўнач. Цягнулі за сабой нарабаванае: тры воза золата, тры серабра, тры скарбаў: каменняў, тры павалок. У крыжакаў спадзявалісь яшчэ па возу ўзяць ўсяго.
На шляху да войска, што было ўжо за два перахода адЛіды, ў бару-дубраве старажытнай выпаўз насустрач змей незвычайны, крокаў мо ў дзесяць даўжыню, чалавека таўшчынёй, і вочы ў яго чалавечыя, на галаве ў яго — княжая шапка з каронай.
Выпаўз, ісці наперад замінае, глядзіць кожнаму ў вочы – бо чароўны погляд ў яго.
Вецер ў твары ваярам дзьмухнуў ажно некаторыя пападалі.
Хан татар — Шайбак крычыць, наперад гоніць, а коні не ідуць. Загадаў з лукаў забіць пачвару, стрэлаў гару насыпалі — ніводная не патрапіла.
Зьмей засьмяяўся і знік, войска наперад, а тут з лесу, з травы зьмеі з’явілісь, коні скочуць, падаюць, людзі шалеюць, коні ад людзей пабеглі, людзі за німі, а з леса ваўкі зграямі, аднаго-другога схопяць, уцягнуць, трох чатырох пашматкаюць і… знікаюць. I так увесь дзень і вечар. I ноч да раніцы. А раніцай на ўсходзе пад крыжом Ярылы-Святавіта людзі з лесу пайшлі і пачалі забіваць. 3 крывавага кола адзін з дзесяці татаріна выскачыў, у каго коні лепшыя, разам з Шайбак Ханам. Па сьцежкам ратуюцца…
А людзі — люты, перакінулісь ў ваўкоў і за імі, але, чамусьці не кранаюць. Зразумеў Хан Шайбак ў пастку гоняць… Але што рабіць, сьмерць — вось яна… на хвасце, а што наперадзе — невядома.
Але ж сталі тут коні татарскія, бо Вуж-Аз з’явіўся ў атачэнні пошта сьвістуноў.
Хан вішчыць: “Забейце!!”… а людзі — як і коні ў слупы пераутварылісь… Пацеліў Шайбак, стрэліў з лука, але страла вакол Вужа аблеціла і ў вока Шайбака пацеліла. І памёр хан, сканаў як звер, бо як звер па зямлі скочыў, гарады і народ рэзаў…
І ціха ў лесе…
Заварушылісь, агледзеліся, а цела Шайбакова не пахаваць – знікла — і скарбы зьніклі.
Пакінулі на месцы, дзе загінуў Хан камень са знакамі і рушылі на поўдзень. А пад Лідай ізноў вужа Аза сустрелі, ды забітага хана перад ім. I голас пачулі: “Пахавайце і заставайцесь, будзеце шкоду адрабляць, хто не застанецца – пашкадуе”.
Пахавалі…. і засталісь.
I баранілі зямлю, на якой працавалі, Літву — айчызну. Добрыя, чыстыя, працавітыя людзі. А ваяры якія мужныя, пашукаць такіх, амаль не знойдзеш.
А скарбы — і золата, і срэбра, і каменні зніклі.
Кажуць, вуж схаваў, каб кроў з іх спрахнела.
А калі не будзе крыві на іх, то Ліцьвіны іх і знойдуць, калі для Края спатрэбіцца.
А калі сабе шукаць — не знойдзеш…
Калі пашанцуе. А калі не… з Азам сустрэнешся. Захаваны аўтарскі тэкст. Шаўчэнка, М.Б. “Пляснуўся з неба Цмок…” — Онікс, 2010. |